Na terenie Szpitala Zachodniego funkcję Koordynatora transplantacyjnego pełni
lek. Michał Deja
(22) 755 92 02
Co każdy z nas powinien wiedzieć o przeszczepianiu narządów?*
- Czemu służy przeszczepianie narządów?
Przeszczepianie narządów jest metodą ratowania życia osoby chorej, która potrzebuje zdrowego narządu, aby żyć. Metoda ta polega na wszczepieniu biorcy narządu lub tkanek pochodzących od innego człowieka.
- Kiedy można pobrać narządy do przeszczepiania?
Niektóre narządy (nerka, segment wątroby) lub tkanki (szpik kostny) można pobierać od osób żywych pod warunkiem, że dawca wyrazi na to zgodę, a jego życie nie będzie narażone na niebezpieczeństwo. Jednak większość narządów i tkanek do przeszczepienia pobiera się ze zwłok osób, które za życia nie wyraziły sprzeciwu na pobranie.
Nerki, serce, płuca, wątrobę, trzustkę, jelito i rogówkę można pobrać od osoby zmarłej, kiedy zostały już wyczerpane wszystkie możliwości leczenia i u której stwierdzono komisyjnie śmierć mózgu.
- Co to jest śmierć mózgu?
Śmierć mózgu to prawdziwa śmierć człowieka. Ustanie krążenia krwi w mózgu powoduje nieodwracalne jego uszkodzenie i chociaż przy pomocy specjalnej aparatury można przez pewien czas utrzymać czynność serca i oddychania, co stwarza pozory życia, wiadomo że człowiek nie żyje. U takich osób komisja lekarska złożona z trzech lekarzy, w tym co najmniej jednego specjalisty w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii oraz jednego specjalisty w dziedzinie neurologii lub neurochirurgii, po przeprowadzeniu serii badań stwierdza śmierć mózgu w celu odłączenia od aparatury wentylującej zwłoki.
Przed odłączeniem aparatury należy rozpatrzyć możliwość pobrania niektórych narządów do przeszczepienia. Pozostaje wtedy tylko kilka godzin, aby upewnić się co do woli zmarłego dotyczącej oddania tkanek i narządów po śmierci (sprawdzenie w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, czy osoba ta nie zarejestrowała sprzeciwu na pobranie narządów po śmierci) i zorganizować przeszczepienie narządów.
- Czy lekarze powinni skontaktować się z rodziną zmarłego przed pobraniem?
Według polskiego prawa każda osoba zmarła może być uważana za potencjalnego dawcę tkanek i narządów, jeśli za życia nie wy¬raziła sprzeciwu.
Lekarze, pod opieką których był zmarły, informują zwykle rodzinę o śmierci i zamiarze pobrania narządów do przeszczepienia, ale nie muszą prosić jej o wyrażenie na to zgody.Jeśli zmarły pozostawił pisemny zapis dotyczący jego woli odnośnie pobrania narządów po śmierci, lekarze respektują jego decyzję. Bliscy mogą jedynie potwierdzić opinię zmarłego na temat po¬brania narządów, jeśli ją znają.
- Jak przebiega pobranie narządów i transplantacja?
Kiedy komisja lekarska stwierdza śmierć mózgu, lekarz informuje o tym rodzinę zmarłego. Po upewnieniu się, że zmarły nie wyraził za życia sprzeciwu na pobranie narządów, można podjąć czynności związane z pobraniem.
Pobranie narządów do przeszczepianie jest operacją chirurgiczną, w czasie której ciało dawcy traktowane jest z należytym szacunkiem.
Przeszczepia się tylko narządy pochodzące od ludzi nie dotkniętych chorobami. Przed przeszczepieniem wykonuje się badania wykluczające choroby, które mogłyby zostać przekazane biorcy prze¬szczepu.
Chorzy, którym dokonano przeszczepienia, zwykle nie poznają nazwiska dawcy, który uratował im życie, ponieważ dar narządów od zmarłego jest anonimowy.
- Jakie są wyniki przeszczepiania narządów?
Po udanym przeszczepieniu narządu pacjenci mogą prowadzić normalne życie, kontynuować naukę, podjąć pracę. Biorcy prze¬szczepu nerki zwalniają miejsce dializacyjne innym potrzebującym chorym. Nie bez znaczenia jest także fakt, że przeszczepienie nerek wymaga mniejszych nakładów finansowych niż dializoterapia.
Wyniki transplantacji narządów i tkanek w naszym kraju nie róż¬nią się od wyników uzyskiwanych przez inne ośrodki europejskie.
- Czy w Polsce istnieje ryzyko handlu narządami?
Aby uniknąć takiego ryzyka, obowiązujące przepisy przewidują, że przeszczepienie narządu może mieć miejsce jedynie w upoważnionych ośrodkach medycznych. Przeszczepianie jest skomplikowaną procedurą, angażującą wielu wysokiej klasy specjalistów. Pokątne przeszczepianie narządów jest niemożliwe. Po¬brane narządy rozdzielane są zgodnie z kryteriami medycznymi. Ich losy, od pobrania aż do przeszczepienia, znajdują się pod kontrolą upoważnionych ośrodków.
Ustawa Transplantacyjna penalizuje wszelkie próby komercjalizacji przeszczepienia narządów w Polsce.
- Dlaczego w Polsce brakuje narządów?
Wyniki przeszczepiania narządów są coraz lepsze dzięki czemu rozszerzają się wskazania do leczenia tą metodą. Wzrasta liczba osób oczekujących na przeszczepienie i wydłuża się czas ich oczekiwania na operację, co może stworzyć zagrożenie dla życia tych chorych.
Wiedza społeczeństwa o tym, jaką wartość dla setek śmiertelnie chorych ma przeszczepianie narządów jest nadal niewystarczająca. Sprzeciw na pobranie narządu wyrażany przez rodzinę zmarłego powoduje, że nie można uratować życia wielu chorym. Na¬leży prowadzić stałą kampanię edukacyjną, informującą o potrzebach i wynikach przeszczepiania narządów, która pomoże przekonać społeczeństwo o skuteczności tej metody leczenia.
- Jak zakomunikować wolę o sprzeciwie lub zgodzie na pobranie narządów po śmierci?
Zgodnie z ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. pobrania komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu.
Sprzeciw należy zgłosić osobiście lub listownie w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów w Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnym do spraw Transplantacji, Al.Jerozolimskie 87,02-001 Warszawa na formularzu, który można pobrać na stronie internetowej www.poltranspiant.org.pl.
Po dokonaniu wpisu w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, osoba zgłaszająca otrzyma listem poleconym potwierdzenie wpisu. Sprzeciw jest skuteczny od daty wpisu do rejestru, która będzie uwidoczniona na potwierdzeniu, jeżeli formularz będzie źle wypełniony, sprzeciw nie zostanie zarejestrowany, o czym osoba zainteresowana zostanie powiadomiona listownie.
Moc prawną ma również noszone przy sobie własnoręcznie pod¬pisane oświadczenie sprzeciwu lub oświadczenie ustne złożone w obecności dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzone. W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić za życia przedstawiciel ustawowy tej osoby. Małoletni powyżej lat 16 mogą sami wyrazić sprzeciw.
- W każdym przypadku bardzo ważne jest zawiadomienie najbliższych o swojej decyzji.
Osoba wyrażająca zgodę na oddanie po śmierci swoich tkanek i na¬rządów do przeszczepienia dla ratowania życia i przywracania zdrowia ludziom chorym może także nosić przy sobie własnoręcznie podpisane oświadczenie woli. Takie oświadczenie woli ma charakter informacyjny i nie zwalnia lekarza, mającego zamiar pobrać narządy z obowiązku sprawdzenia w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, czy osoba ta nie wyraziła sprzeciwu za życia.
*Źródło: ulotka informacyjna wydana przez POLTRANSPLANT (.pdf)
